Στάνχοπ εναντίον Μπάιρον

Θεόδωρος Π. Βρυζάκης: «Η υποδοχή του Λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι». Λάδι, 1861

Ελληνική Επανάσταση. Στα 1823 ο Μπάιρον, ρομαντικός ποιητής του 19ου αιώνα, φτάνει στην Ελλάδα, προπομπός του πρώτου δανείου της Ανεξαρτησίας για τις ανάγκες του αγώνα, στον οποίο ήδη συμβάλλει με 25.000 λίρες από την ιδιωτική του περιουσία. Ο ποιητής καταλήγει στο Μεσολόγγι, όπου δημιουργεί μια προσωπική φρουρά Σουλιωτών και δίνει όλη την προσοχή του στην οχύρωση της πόλης και στην οργάνωση της άμυνάς της με έμφαση στο πυροβολικό.

Αναπάντεχη απασχόληση για τον ποιητή του Τσάιλντ Χάρολντ, του Γκιαούρ, του Δον Ζουάν και του Κάιν, ο οποίος ώς τότε ζούσε έναν περιπετειώδη βίο που γοήτευε τους θαυμαστές και τις θαυμάστριές του και σκανδάλιζε την αγγλική αριστοκρατία.

Απέναντι στον ποιητή που ασχολείται με τα κανόνια, ο αξιωματικός του πυροβολικού της Αυτού Μεγαλειότητος, Στάνχοπ. Αξιωματικός του πυροβολικού, με θητεία στην Ινδία όπου βλέπει από κοντά την καταπίεση των «ιθαγενών». Ο Στάνχοπ έρχεται και αυτός ως αντιπρόσωπος του φιλελληνικού κομιτάτου.

Αλλά ο αξιωματικός του πυροβολικού δεν νοιάζεται για κανόνια. Σε άμεση σύνδεση με τον φιλόσοφο Μπένθαμ, ενδιαφέρεται περισσότερο για τις διαφωτιστικές ιδέες που ασπάζονται από κοινού με τον πνευματικό του μέντορα και βλέπει τη ματωμένη χώρα όπου έφτασε σαν ένα πεδίο πειραματικής εφαρμογής των ιδεών αυτών.

Υπάρχουν κάποιες γλαφυρές σελίδες σχετικά με τις παραστάσεις που έστησε ο Οδυσσέας Ανδρούτσος, ο πανούργος Λέων της Γραβιάς, με στόχο να τον πείσει ότι στην Αθήνα λειτουργούσε ήδη υπό τη διοίκησή του ένα σύστημα εμπνευσμένο από την αρχαιότητα και τον Διαφωτισμό και ότι άρα τα χρήματα του δανείου (από τα οποία μικρό μέρος έφτασε τελικά στην Ελλάδα) έπρεπε να καταλήξουν σ’ αυτόν.

Ο ποιητής που ασχολείται όχι με το πνεύμα αλλά με κανόνια συλλαμβάνει προφητικά τον ρόλο που θα έπαιζε η πόλη πλάι στη λιμνοθάλασσα στον Αγώνα. Απέναντί του ο καθ’ ύλην σχετικός με τα κανόνια, που όμως ασχολείται όχι με την άμυνα της χώρας αλλά με την ουτοπία: την εγκαθίδρυση στην Ελλάδα μιας ιδανικής πολιτείας που θα επαληθεύει την εγκυρότητα των ιδεών του Μπένθαμ. Αν αναφέρομαι σε αυτό το δίπολο, είναι διότι πιστεύω ότι μας αφορά. Για μια ακόμη φορά fabula de nobis narratur, ο μύθος λέγεται για μας. Και θέτει το θέμα της ψυχικής και της πολιτικής ωριμότητας.

Ωριμος ψυχικά γίνεται -αν και όταν γίνεται- ο άνθρωπος, όταν καταφέρνει να ξεχωρίσει τον -οπωσδήποτε σημαντικό- κόσμο της επιθυμίας και της φαντασίας από τον κόσμο της πραγματικότητας.

Ωριμος καθίσταται ο πολιτικός στοχασμός, και η αντίστοιχη ρητορική, όταν τα όσα λέγονται δεν καταλήγουν, από ανεδαφικότητα, δόλο ή συνδυασμό των δύο, να προτείνουν το όραμα μιας εικονικής πραγματικότητας που θα οδηγήσει σε παγίδευση. Στο παρελθόν αλλά και στο παρόν ο πειρασμός να επιτευχθούν πολιτικά αποτελέσματα μέσα από την ανεξέλεγκτη παράδοση στη φαντασία και την επιθυμία οδήγησε και απειλεί να συνεχίσει να οδηγεί σε αδιέξοδα.

Αυτό που ζητούσε ένας άλλος μεγάλος ποιητής, ο Σολωμός, να δουλεύουμε «με λογισμό και με όνειρο», μένει για μας, και μάλλον για ολόκληρη την ανθρωπότητα, ένα ακόμη ανολοκλήρωτο πρόγραμμα. Απέναντι στον αιώνιο Στάνχοπ που γυρεύει από την πραγματικότητα να υποταχθεί άνευ όρων στις πολιτικές ή άλλες φαντασιώσεις του, ο Μπάιρον μας διδάσκει ότι ύψιστη ποίηση είναι ένας αγώνας για την απελευθέρωση που να πατάει στη γη και να μην μπλοφάρει με την αλήθεια. Τότε και τώρα.

 Συντάκτης: Πέπη Ρηγοπούλου

Πηγή: efsyn.gr