Στοχασμοί πάνω στην έννοια του Κράτους-Πιερ Κλαστρ

(….) η πρωταρχική διαίρεση –εκείνη που σε τελική ανάλυση θεμελιώνει όλες τις υπόλοιπες– δεν αφορά σε αντιτιθέμενες κοινωνικές ομάδες, πλούσιους και φτωχούς, εκμεταλλευτές και εκμεταλλευόμενους. Το πρωταρχικό επίπεδο διαίρεσης της κοινωνίας αφορά σε αυτούς που διατάζουν και αυτούς που υπακούουν. Επομένως το Κράτος –γιατί περί αυτού πρόκειται– στην ουσία είναι ταυτόσημο με τη διαίρεση της κοινωνίας σε αυτούς που έχουν την εξουσία και σε αυτούς που την υφίστανται.

Από τη στιγμή που αυτή η σχέση διαταγής/υπακοής είναι δεδομένη, δηλαδή ένας τύπος ή μια ομάδα τύπων διατάζουν τους άλλους που με τη σειρά τους υπακούουν, όλα είναι πιθανά· γιατί εκείνος που διατάζει, που κατέχει την εξουσία, έχει την εξουσία να κάνουν οι άλλοι ό,τι εκείνος επιθυμεί. Από την στιγμή που ο ίδιος μετουσιώνεται σε εξουσία, μπορεί να τους πει «δουλέψτε για μένα» και σε αυτό το σημείο κάποιος μπορεί πολύ εύκολα να μεταμορφωθεί σε εκμεταλλευτή, δηλαδή σε κάποιον που εξαναγκάζει άλλους στην εργασία.

(...) Επίσης πιστεύω ότι το Κράτος όχι μόνο δεν είναι το όργανο κυριαρχίας μίας τάξεως, δηλαδή προκύπτει μέσω μιας πρότερης διαίρεσης της κοινωνίας, αλλά είναι αυτό το ίδιο που αναπαράγει τις τάξεις.

(…) από την πολιτική διαίρεση γεννάται πολύ εύκολα και η οικονομική διαίρεση. Όσοι, επομένως, υπακούουν γίνονται ταυτόχρονα φτωχοί και εκμεταλλευόμενοι ενώ, όσοι διατάζουν, πλούσιοι εκμεταλλευτές. Το γεγονός αυτό είναι απόλυτα φυσιολογικό καθώς κάποιος επιθυμεί να διατηρεί την εξουσία για να την ασκεί· η εξουσία που δεν ασκείται, δεν είναι εξουσία· και με ποιον τρόπο προσδιορίζεται η άσκηση της εξουσίας; Από την υποχρέωση του να εργάζονται οι άλλοι προς όφελος του εξουσιαστή.

Επομένως δεν ισχύει το ότι η ύπαρξη της αποξενωμένης εργασίας αναπαράγει το Κράτος, αλλά το εντελώς αντίθετο: η αποξενωμένη εργασία γεννάται λόγω της εξουσίας, λόγω της διατήρησης της εξουσίας. Και τι είναι η αποξενωμένη εργασία; «Δεν εργάζομαι για μένα, αλλά για τους άλλους» ή καλύτερα «εργάζομαι λίγο για μένα και πολύ για τους άλλους». Όποιος κατέχει την εξουσία, μπορεί να πει στους άλλους «θα δουλέψετε για μένα». Και εγένετο η αποξενωμένη εργασία!

Η πρωταρχική και η πιο διαδεδομένη μορφή αποξενωμένης εργασίας συνίσταται στην υποχρέωση πληρωμής φόρου.(…) Η πρώτη κίνηση αυτού που κατέχει την εξουσία είναι να απαιτήσει την καταβολή φόρων, την πληρωμή φόρων από εκείνους στους οποίους ασκεί εξουσία.

(…) Η διάκριση μεταξύ άστεως και υπαίθρου εμφανίζεται όταν υφίστανται μια πόλη με ανθρώπους που δεν είναι χωρικοί –γιατί το να είσαι χωρικός παραπέμπει στο χωριό– αλλά αστοί που κατοικούν σε αστικό περιβάλλον μαζί με τους αρχηγούς τους. Στις πόλεις είναι που κατοικούν κατ’ εξοχήν οι αρχηγοί. Το άστυ και η διάκριση άστεως/υπαίθρου εμφανίζονται μαζί με την εμφάνιση του Κράτους, καθώς το Κράτος –ή ο ίδιος ο τύραννος– εγκαθίστανται άμεσα σε κεντρικό σημείο, μαζί με τα κάστρα, τους ναούς και τις αποθήκες τους. Επομένως σε αυτή την περίπτωση υπάρχει ένας διαχωρισμός εκ των πραγμάτων μεταξύ του κέντρου και του υπόλοιπου χώρου. Το κέντρο μετατρέπεται σε πόλη και το υπόλοιπο, σε ύπαιθρο.

(…) Οι πόλεις δημιουργούνται από το Κράτος· γι’ αυτό και είναι εξίσου παλαιές με το Κράτος. Όπου υπάρχει Κράτος, υπάρχει και αστικός χώρος, και όπου υφίστανται σχέσεις εξουσίας, υφίστανται και η διάκριση άστεως/υπαίθρου.(…) Ο φόρος είναι το σημάδι της εξουσίας και ταυτόχρονα το μέσο διατήρησης και διασφάλισης της μονιμότητας της σφαίρας της εξουσίας, δηλαδή όλων αυτών που αποτελούν τον περίγυρο του αρχηγού. 

Αποσπάσματα: Π. Κλαστρ, Στοχασμοί πάνω στην έννοια του Κράτους, futura, Αθήνα, 2015.