Δημόκριτος ο Αβδηρίτης, Αποσπάσματα

50.  Όποιος νικιέται πάντοτε από τα χρήματα είναι αδύνατο να γίνει ποτέ δίκαιος.

62.  Αγαθό είναι όχι το να μην αδικούμε, αλλά το να μη θέλουμε ν’ αδικήσουμε.

65.  Πρέπει να αυξάνουμε τη νοητική μας αντίληψη και όχι τις γνώσεις μας.

68.  Ο άνθρωπος είναι άξιος ή ανάξιος όχι μόνο με βάσει όσα κάνει αλλά και όσα σκέφτεται.

76.  Οι ανόητοι δεν διδάσκονται από τους λόγους αλλά από τις συμφορές.

81.  Οι διαρκείς αναβολές κάνουν τις πράξεις να μην ολοκληρώνονται ποτέ.

102. Στα πάντα το ωραίο είναι το ίσο, δεν θεωρώ όμως σωστή ούτε την υπερβολή ούτε την έλλειψη.

107. Είναι σωστό αφού είμαστε άνθρωποι, να μη γελάμε με τις συμφορές των άλλων ανθρώπων, αλλά να θρηνούμε.

108. Τα καλά μας έρχονται με δυσκολία και μετά από αναζήτηση, ενώ τα κακά και χωρίς να τ’ αναζητήσουμε.

115. -Ο κόσμος είναι θεατρική σκηνή και η ζωή πέρασμα από αυτή∙ ήλθες, είδες και απήλθες.

       -Ο κόσμος είναι μεταβολή, η ζωή υποκειμενική αντίληψη.   

117. Συμβατικά υπάρχει το θερμό, συμβατικά το ψυχρό, στην πραγματικότητα υπάρχουν μόνο άτομα και κενό.

       Στην πραγματικότητα δεν γνωρίζουμε τίποτα, γιατί η αλήθεια βρίσκεται στον βυθό.

119. Οι άνθρωποι δημιούργησαν νοητική εικόνα της τύχης για να δικαιολογήσουν τη δική τους ακρισία. Σπάνια, άλλωστε, η τύχη μάχεται τη φρόνηση, ενώ τα περισσότερα ζητήματα της ζωής τα κατευθύνει η προικισμένη με αντιληπτική ικανότητα οξυδέρκεια.

124. Άνθρωπος είναι ο ένας και άνθρωπος είναι οι πάντες.

125. (…) παρέστησε τις αισθήσεις να λένε στη διάνοια τα εξής: «Ταλαίπωρο λογικό, από εμάς πήρες τη θεμελίωσή σου κι εμάς προσπαθείς ν’ ανατρέψεις; Η πτώση που προσπαθείς να επιτύχεις θα είναι δική σου πτώση».

145. Ο λόγος είναι σκιά του έργου.

146. Ο λόγος τρέφεται από τον εαυτό του και ριζώνει στον εαυτό του και συνηθίζει να παίρνει την ευχαρίστησή του από τον ίδιο τον εαυτό του.

158. Ανατέλλοντας ο ήλιος… φώτισε τις σκέψεις και τις πράξεις όλων των ανθρώπων. Οι άνθρωποι έχουν κάθε μέρα νέες σκέψεις, και όλοι, οδηγούμενοι από την ορμή του ενός προς τον άλλο, σαν να τους τραβά μια ισχυρή δύναμη, κατευθύνονται στα έργα τους ο καθένας από τη δική του μεριά.

160. Η ζωή χωρίς αρετή, φρόνηση, σωφροσύνη και ευλάβεια δεν είναι κακή ζωή αλλά θάνατος που διαρκεί πολύ.   

167. Από το σύμπαν ξεχώρισε ένας στρόβιλος που αποτελούνταν από όλων των ειδών τις μορφές.

178. Ο χειρότερος δάσκαλος της νεότητας είναι η ευκολία…

180. Η παιδεία είναι στολίδι για τους ευτυχισμένους και καταφύγιο για τους δυστυχισμένους.

182. Τα καλά πράγματα επιτυγχάνει η μάθηση με τους κόπους, ενώ τα άσχημα έρχονται χωρίς δυσκολίες και από μόνα τους. Άλλωστε πολλές φορές τα κακά εμποδίζουν τον άνθρωπο και παρά τη θέλησή του να είναι καλός. Τόσο ισχυρή είναι η φύση…

183. Μερικές φορές οι νέοι είναι συνετοί και οι γέροντες ασύνετοι. Άλλωστε δεν διδάσκει φρόνηση ο χρόνος αλλά η έγκαιρη αγωγή και η φύση.

186. Η ομοιότητα των ιδεών δημιουργεί φιλία.

188. Η απόλαυση και η έλλειψη απόλαυσης είναι το κριτήριο για τα συμφέροντα και τα ασύμφορα.

189. Το καλύτερο για τον άνθρωπο είναι να ζει τη ζωή του με όσο γίνεται περισσότερη ψυχική γαλήνη και λιγότερη λύπη.

190. Για άσχημα έργα ούτε καν να μιλάς.

193. Είναι συνετό έργο να προφυλασσόμαστε από την αδικία που πρόκειται να μας γίνει, ενώ είναι αναλγησία να μην την αποκρούσουμε όταν θα εκδηλωθεί.

194. Οι μεγάλες απολαύσεις δημιουργούνται από την παρατήρηση των ωραίων έργων.

199. Οι ανόητοι, αν και μισούν τη ζωή, θέλουν να ζουν από φόβο για τον Άδη.

200. Οι ανόητοι ζουν, αν και η ζωή δεν τους ευχαριστεί.

203. Οι άνθρωποι, προσπαθώντας ν’ αποφύγουν τον θάνατο, τον επιδιώκουν.

209. Η αυτάρκεια ουδέποτε γίνεται τροφή μικρής νύχτας.

215. Επιβράβευση της δικαιοσύνης είναι το θάρρος και η αφοβία της γνώμης, ενώ η κατάληξη της αδικίας είναι ο φόβος της συμφοράς.

216. Σοφία με αφοβία αξίζει όσο τα πάντα, καθώς είναι πολυτιμότατη.

217. Οι θεοί αγαπούν μόνο όσους μισούν την αδικία.

219. …οι μεγαλύτερες επιθυμίες δημιουργούν μεγαλύτερες ανάγκες.

222. Η συγκέντρωση πολλών χρημάτων για τα παιδιά είναι πρόφαση φιλαργυρίας, η οποία ασκεί έλεγχο στον δικό της χαρακτήρα.

223. Όσα χρειάζεται το σώμα, μπορούν να τα έχουν όλοι εύκολα χωρίς κόπο και ταλαιπωρία∙ όσα όμως απαιτούν κόπο και ταλαιπωρία και προκαλούν στεναχώρια στη ζωή αυτά δεν τα επιθυμεί το σώμα αλλά η άσχημα συγκροτημένη γνώμη.

226. Η παρρησία είναι οικείο στοιχείο της ελευθερίας…

227. Οι τσιγκούνηδες έχουν τη μοίρα της μέλισσας, δουλεύοντας σαν να πρόκειται να ζήσουν για πάντα.

230. Ζωή χωρίς γιορτές είναι μακρύς δρόμος χωρίς πανδοχεία.

237. Κάθε φιλονικία είναι ανόητη. Αντιλαμβάνεται δηλαδή ποιο είναι το βλαπτικό για τον αντίπαλο, αλλά δεν βλέπει ποιο είναι το ωφέλιμο για την ίδια.

244. …Μάθε να σέβεσαι τον εαυτό σου πιο πολύ απ’ ό,τι τους άλλους.

247. Ο σοφός άνδρας μπορεί να πάει σε κάθε τόπο, γιατί πατρίδα της ενάρετης ψυχής είναι όλος ο κόσμος.

251. Η πείνα στο δημοκρατικό πολίτευμα είναι τόσο προτιμότερη από τη λεγόμενη ευδαιμονία των δυναστικών πολιτευμάτων όσο η ελευθερία από τη δουλεία.   

252. Πρέπει να θεωρούμε τα ζητήματα της πόλης σπουδαιότερα από τα άλλα, πώς δηλαδή θα ευημερεί, πρέπει να μη φιλονικούμε κακοπροαίρετα και να μην περιβάλλουμε τον εαυτό μας με δύναμη αντίθετη προς το γενικό συμφέρον. Η πόλη, άλλωστε, που διοικείται σωστά είναι η μεγαλύτερη προστασία, και σ’ αυτήν έγκειται το παν∙ όταν σώζεται αυτή, σώζονται τα πάντα, και, όταν καταστρέφεται αυτή, καταστρέφονται τα πάντα.     

256. Δικαιοσύνη είναι να κάνεις αυτά που πρέπει να γίνουν και αδικία είναι να μην κάνεις αυτά που πρέπει να γίνουν αλλά να τα παραμελείς.

261. Πρέπει να παίρνουμε εκδίκηση για τους αδικούμενους ανάλογα με τις δυνάμεις μας και να μην τους εγκαταλείπουμε, γιατί τέτοια πράξη είναι δίκαιη και σωστή ενώ η αντίθετη άδικη και κακή.

269. Η τόλμη είναι η αρχή της πράξης, κυρίαρχη όμως του τέλους είναι η τύχη.

289. Είναι παράλογη συμπεριφορά να μην υποχωρούμε στις ανάγκες της ζωής.

290. Ν’ αποκρούεις με τη λογική σου την αδικαιολόγητη θλίψη της ναρκωμένης ψυχής.

293. Αυτοί που χαίρονται με τις συμφορές των άλλων δεν καταλαβαίνουν ότι όσα φέρνει η τύχη είναι κοινά σε όλους, και είναι επίσης στερημένοι από προσωπική χαρά.

295. Ο γέρος υπήρξε νέος, ο νέος όμως είναι άγνωστο αν θα φτάσει στα γηρατειά. Το συντελεσμένο, λοιπόν, καλό είναι καλύτερο από το μελλοντικό και αβέβαιο.

Πηγή: Δημόκριτος 2, Κάκτος, Αθήνα, 1995.