Αυτό όμως που μας προκάλεσε το ενδιαφέρον ήταν το εξής: «Ελπίζω εκείνοι που πήραν τούτη την απόφαση να μη συγχέουν την περιτομή με την κλειτοριδεκτομή, η κοινή αναφορά τους πάντως δημιουργεί σύγχυση και είναι ούτως ή άλλως προσβλητική για όσους έχουν επιλέξει να περιτμηθούν τα αρσενικά παιδιά τους για θρησκευτικούς λόγους». Είναι δυνατόν σε κείμενο του Συμβουλίου της Ευρώπης να υπάρχει αυτή η σύγχυση και αυτός ο παραλληλισμός, αναρωτηθήκαμε; Ανατρέξαμε στο πρωτότυπο της απόφασης και πράγματι ο κ. Ζουμπουλάκης δεν έσφαλε. Υπό τον τίτλο Children’s right to physical integrit (ψήφισμα 1952), το Συμβούλιο της Ευρώπης, στη δεύτερη κιόλας παράγραφο εξισώνει την περιτομή με τoν ακρωτηριασμό γυναικείων οργάνων (Female Genital Mutilation-FGM) (http://assembly.coe.int/nw/xml/XRef/X2H-Xref-ViewPDF.asp?FileID=20174&lang=en), αφού εντάσσει και τις δύο περιπτώσεις στη κατηγορία της παραβίασης της σωματικής ακεραιότητας των παιδιών και εφήβων, χωρίς να διευκρινίζει τις τεράστιες διαφορές που υπάρχουν μεταξύ των δυο περιπτώσεων. Όλο το κείμενο διαπνέεται από τη λογική και τις αρχές της ορθής υγειονομικής χρήσης από τη μία και της πρότασης αποφυγής παραβιάσεων της παιδικής προσωπικότητας από την άλλη. Η απόφαση του Συμβουλίου έχει γνωμοδοτικό χαρακτήρα και ουσιαστικά προτείνει και παρακινεί τα μέλη του να εκτελέσουν συγκεκριμένες οδηγίες.
Γενικότερα, ο στόχος του συγκεκριμένου Συμβουλίου είναι, όπως μας πληροφορεί, η προώθηση κοινών ιδεών, προστασίας ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καταπολέμησης των βασανιστηρίων και του οργανωμένου εγκλήματος. Η διαφορά της συγκεκριμένης απόφασης με άλλες προγενέστερες, όπως αυτής του ΟΗΕ ή δικαστηρίου της Γερμανίας (Κολωνία), είναι η σύγχυση και συσχέτιση που δημιουργεί, ακολουθώντας ουσιαστικά την παραπλάνηση που υπάρχει με τη χρήση του όρου «γυναικεία περιτομή» θέλοντας να περιγράψει τον FGM. Μια παρατήρηση που μπορεί κάποιος να κάνει είναι ότι το Συμβούλιο της Ευρώπης ήθελε με αυτή την απόφαση απλά να καταδικάσει τη βία απέναντι στα παιδιά, που ασκείται από τους ενήλικες, χωρίς να μπαίνει σε άλλες οπτικές θρησκευτικές, παράδοσης, κουλτούρας. Επικεντρώνεται δηλαδή μόνο στον τομέα της βίας και δεν εισχωρεί σε ζητήματα που άπτονται ανθρωπολογίας, βιολογίας και θρησκείας. Σε αυτήν την περίπτωση, όμως, θα όφειλε να συμπεριλάβει και άλλες μορφές βίαιης μη συγκαταβατικής «μύησης» άλλων θρησκειών, όπως για παράδειγμα είναι και η χριστιανική βάπτιση.
Ασφαλώς και διάφοροι φιλελεύθεροι κύκλοι θέλουν να εφαρμόσουν τις πολιτικές εκείνες, όπου η παρουσία της θρησκείας επηρεάζει όλο και λιγότερο τη λειτουργία των κοινωνιών και των θεσμών, είναι κάτι αντιληπτό χωρίς αυτό να σημαίνει ότι κινείται σε μια απελευθερωτική διαδικασία. Είναι δεδομένο ότι η θρησκεία «παρεμβαίνει» τόσο στα σώματα όσο και στην ψυχή των ανθρώπων. Και, εννοείται, ότι με τον έναν ή τον άλλον τρόπο υπάρχει μια βίαιη εισχώρηση της θρησκείας στα παιδικά σώματα, είτε αυτό λέγεται βάπτιση, περιτομή ή ακρωτηριασμός γυναικείων οργάνων. Όμως το ζήτημα του ακρωτηριασμού γυναικείων οργάνων, επειδή παρεμβαίνει και στη σεξουαλικότητα της γυναίκας αποτελεί μια ασύγκριτα πιο βίαιη και απεχθή πράξη, βάσει των, εις ημάς, διαμορφωμένων πολιτιστικών κριτηρίων. Ο ακρωτηριασμός των γυναικείων γεννητικών οργάνων (FGM), έχει οριστεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) ως «οι επεμβάσεις που αφορούν την μερική ή ολική αφαίρεση των εξωτερικών γεννητικών οργάνων της γυναίκας ή άλλοι τραυματισμοί των γυναικείων γεννητικών οργάνων που προκαλούνται για μη ιατρικούς λόγους». Σύμφωνα με τον ίδιο οργανισμό, σήμερα υπολογίζεται ότι 120-140 εκατομμύρια κορίτσια και γυναίκες παγκοσμίως έχουν υποστεί τον ακρωτηριασμό των εξωτερικών γεννητικών τους οργάνων. Καθημερινά υπολογίζεται ότι 6.000 κορίτσια υφίστανται τον ακρωτηριασμό, δηλαδή περίπου 2.000.000 το χρόνο. Οι περιοχές που εφαρμόζουν αυτήν την πρακτική είναι κυρίως στην Αφρική, στην αραβική χερσόνησο, καθώς και από μέλη δογμάτων σε διάφορα σημεία του πλανήτη.
Δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι εάν αυτή η πρακτική συσχετίζεται άμεσα με τη θρησκεία ή άλλα κυρίαρχα εξουσιαστικά πρότυπα, είναι σχεδόν βέβαιο, όμως, ότι το μείγμα θρησκείας, εξουσίας, πατριαρχίας καθόρισε σημαντικά την δυναμική του. Ιστορικά το έθιμο παρατηρήθηκε από ανθρωπολόγους σε διάφορα σημεία του πλανήτη, όπως στις τροπικές ζώνες της Αφρικής, στις φυλές του Αμαζονίου, στους Ίνκας, στους Αβοριγίνες της Αυστραλίας και γι’ αυτό, όπως σημειώνει ο ιστορικός της Ιατρικής David Gollaher, (California Healthcare Institute (CHI), και συγγραφέας του βιβλίου Circumcision-Περιτομή, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε λόγω της διασποράς της εμφάνισης τους ουσιαστικούς λόγους κάτω από υπό τους οποίους εφαρμόσθηκε κατά πρώτον η FGM. Ο Ηρόδοτος, πάντως, αναφέρει ότι τον 5ο αιώνα π.χ., οι Φοίνικες, οι Χετταίοι και οι Αιθίοπες πραγματοποιούσαν κλειτοριδεκτομή στα κορίτσια τους. Παρατηρούμε, λοιπόν, ότι αυτή η πρακτική ξεπερνά ιστορικά και γεωγραφικά την περιοχή του Ισλάμ, το οποίο ουσιαστικά το έχει «χρεωθεί» με τις ανάλογες συνέπειες λόγω της εκτεταμένης χρήσης της στην μουσουλμανική Αφρική. Όμως συναντάται και από μη μουσουλμανικούς πληθυσμούς, όπως τους Κόπτες χριστιανούς της Αιθιοπίας και της Αιγύπτου και από την πληθυσμιακή θρησκευτική ομάδα των Εβραίων Αιθιόπων. Παρατηρείται, λοιπόν, ότι ο βασικός γεωγραφικός πυρήνας εφαρμογής είναι η Αφρική, επί το πλείστον μουσουλμάνοι, ενώ σε κατ’ εξοχήν μουσουλμανικές χώρες, όπως Ιράκ, Ιράν, Σαουδική Αραβία, δεν ακολουθείται η συγκεκριμένη πρακτική. Άλλωστε, όπως αναφέρεται και σε αποφάσεις θρησκευτικών οργάνων του Ισλάμ, στο Κοράνι δεν αναγράφεται η χρήση του FGM, κάτι που ενισχύει την άποψη για την παρουσία ισχυρού εθίμου που εντάχθηκε και προσαρμόστηκε στις νέες λατρευτικές συνθήκες.
Η καθολική κατακραυγή αυτής της πρακτικής εμφανίζει συχνά τη Δύση ως τον θεματοφύλακα και υπερασπιστή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Και σε ορισμένες περιπτώσεις, –όχι σπάνιες– όταν συνοδεύονται κιόλας και από γενικότερα οικονομικά και γεωστρατηγικά οφέλη, να απαιτείται ουσιαστικά η διείσδυση των πολιτιστικών χαρακτηριστικών και προτύπων της Δύσης στον «οπισθοδρομικό» Τρίτο κόσμο. Μιλώντας για «μάγισσες», μαίες και γεροντότερες γυναίκες φυλών που λειτουργούν με αναχρονιστικά και πρωτόγονα μέσα για την επιβολή δοξασιών και εθίμων, δράττεται η ευκαιρία να στιγματιστούν συνολικά διαφορετικές κουλτούρες και συνήθειες, με διαφορετικό αξιακό κώδικα, καταδικάζοντας συλλήβδην μια συσσωρευμένη αρχέγονη γνώση πάνω σε ιατρικά θέματα, που μεταβιβάζεται από γενιά σε γενιά. Η Δύση αποκρύπτει, έτσι, τα δικά της πατριαρχικά «αμαρτήματα», αφού και η ίδια αντιμετώπισε τις γυναίκες με σκληρό και απάνθρωπο τρόπο, όχι μόνο στο Μεσαίωνα, αλλά και στη σύγχρονη ιστορία. Άλλωστε, στα μέσα του 19ου αιώνα ο Issak Baker Brown, γνωστός γυναικολόγος του Λονδίνου, εφάρμοσε την κλειτοριδεκτομή ως θεραπεία για την υστερία, την επιληψία, τις ψυχικές διαταραχές κ.ά. Στη βικτωριανή Αγγλία και την Αμερική πολλές χειρουργικές επεμβάσεις βασίστηκαν στη πλέον απορριπτέα θεωρία της «reflex neurosis», που έκρινε ότι πολλές διαταραχές όπως η κατάθλιψη και η νευρασθένεια προέρχονται από φλεγμονή των γεννητικών οργάνων.
Όπως μας ενημερώνει και ο Thomas Laqueur στο βιβλίο του Making Sex: Body and Gender from the Greeks to Freud, πριν από το 18ο αι. κυριαρχούσε το αρχέτυπο μοντέλο του ενός φύλου όπου «η γυναίκα γινόταν κατανοητή σαν αντιστροφή του άνδρα: η μήτρα ήταν το γυναικείο όσχεο, οι ωοθήκες ήταν οι όρχεις, τα χείλη ήταν η ακροποσθία, και ο κόλπος ήταν το πέος». Σε αυτό το μοντέλο, στο οποίο τα γυναικεία όργανα δεν είχαν δικά τους ονόματα, η γυναίκα ήταν δυνάμει άνδρας, ή ένας αποτυχημένος άνδρας. Επί πρόσθετα, σύμφωνα με τους αρχέγονους μύθους της Αφρικής, σε κάθε ανθρώπινο ον τη στιγμή της γέννησής του υπάρχει και το αρσενικό και το θηλυκό φύλο. Στον άνδρα το θηλυκό βρίσκεται στην ακροποσθία και στη γυναίκα το αρσενικό βρίσκεται στην κλειτορίδα, η οποία θεωρείται ένα ύποπτο απομεινάρι του αντρικού φύλου στη γυναίκα και πρέπει οπωσδήποτε να απαλειφτεί. Έτσι, με την περιτομή και με τον ακρωτηριασμό των γεννητικών τους οργάνων αντίστοιχα, συντελείται το πέρασμα των παιδιών στην ενηλικίωση. Οι πρακτικές αυτές εντάσσονται στην ευρύτερη κατηγορία των «εθίμων διαβατηρίων», που είναι τα έθιμα που συνοδεύουν το πέρασμα του ατόμου από την παιδική ηλικία στην εφηβεία, από την εφηβεία στην ενηλικίωση, από την ενηλικίωση στο γάμο και ούτω καθ’ εξής.
Ο ανθρωπολόγος Eric Silverman έγραψε το 2004 ότι ο FGM αποτελεί ένα από τα «κεντρικά ηθικά θέματα της σύγχρονης ανθρωπολογίας». Και αυτό επειδή απέναντι στην πολιτιστική αποικιοκρατία της Δύσης ενυπάρχουν και οι διαφορετικές προσεγγίσεις και αντιδράσεις από τα ίδια τα μέλη των τοπικών κοινοτήτων και κοινωνιών. Ακόμη και εντός των αφρικανικών φεμινιστικών οργανώσεων υπάρχουν τεράστιες διαφορές σχετικά με τον FGM και αποτελεί ένα πεδίο αντιπαράθεσης. Ουσιαστικά υπάρχει η σύγκρουση μεταξύ ενός ισχυρού εθίμου βαθιά ριζωμένου στην συνείδηση των ανθρώπων και της αντίστασης και άρνησης απέναντι σε μία βίαιη ενέργεια που διενεργείται σε παιδικά και εφηβικά σώματα. Όπως έχει γράψει και η καθηγήτρια Γιώτα Κραβαρίτου στο βιβλίο της «Φύλο και Δίκαιο», «αν υπάρξει σύγκρουση μεταξύ σώματος και κουλτούρας, μεταξύ σωματικής ακεραιότητας και τελετών μύησης μετ’ ακρωτηριασμού εκείνη που πρέπει να υποχωρήσει είναι η κουλτούρα: δεν μπορεί να ασκηθεί βία κατά του σώματος, το ανθρώπινο σώμα είναι απαραβίαστο». Σε αυτή τη κατεύθυνση κινούνται και αρκέτες γυναίκες που έχουν υποστεί ακρωτηριασμό και ζουν εκτός Αφρικής και οι οποίες δραστηριοποιούνται για την κατάργηση του FGM. Και η άποψη τους έχει μεγαλύτερη σημασία από τις αποφάσεις και γνωμοδοτήσεις διαφόρων συμβουλίων και λοιπών οργάνων, που προσπαθούν να επιβάλλουν το κυρίαρχο παντού σε κάθε κοινότητα, σε κάθε άνθρωπο. Οι απαγορεύσεις μέσω νόμων σε περιπτώσεις όπως αυτές με βαθείς εθιμικούς και θρησκευτικούς δεσμούς δεν λύνουν το πρόβλημα, όπου υποτίθεται στοχεύουν, αλλά το ενισχύουν. Η αποικιοκρατία στην τωρινή εποχή μπορεί να εκφράζεται και να εφαρμόζεται και με άλλους τρόπους, μέσω ενός πολιτιστικού ιμπεριαλισμού που ταυτόχρονα συνοδεύεται και από ένα δημοκρατικό και φιλελεύθερο πρόσωπο. Σίγουρα, πάντως, οι απαντήσεις σε αυτά τα ζητήματα είναι οι πλέον δύσκολες και πολύ περισσότερο όταν διάφορες εθιμικές συνήθειες κουλτούρας μεταφέρονται στο μικρόκοσμο των δυτικών κοινωνιών. Και, επί πλέον, μια «προοδευτική» αποδοχή της «πολυπολιτισμικότητας» αποδέχεται ή συγκρούεται με τις εθιμικές περιπτώσεις τύπου FGM, που σύμφωνα με τον δυτικό πολιτικό λόγο σκέψης συνυπάρχουν σεξισμός, καταπίεση και βία; Στο όνομα, λοιπόν, της «πολυπολιτισμικότητας» γίνονται, εν τέλει, αποδεκτές τέτοιες πρακτικές ή όχι;
Αναρχικός Πυρήνας Χαλκίδας
Από τη ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, φ.135, Φεβρουάριος 2014
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου