Η φι­λο­σο­φία του συρ­μα­το­πλέγ­μα­τος

Μέ­σα στον Αύ­γου­στο, η εξέ­γερ­ση των κρα­του­μέ­νων με­τα­να­στών στην Αμυ­γδα­λέ­ζα μάς θύ­μι­σε ότι η πρα­κτι­κή του συρ­μα­το­πλέγ­μα­τος, πρα­κτι­κή που ακο­λου­θεί τα βή­μα­τα πα­ντός εί­δους στρα­το­πέ­δων συ­γκέ­ντρω­σης του 20ού αιώ­να, ζει και βα­σι­λεύ­ει στη χώ­ρα μας κι ας έχου­με πε­ρά­σει στον 21ο αιώ­να.
Κά­θε όριο, κά­θε σύ­νο­ρο, κά­θε συρ­μα­τό­πλεγ­μα απο­σκο­πεί στην εξα­σφά­λι­ση του «κα­λού» από το «κα­κό», του «νό­μι­μου» από τον «πα­ρά­νο­μο», του «κα­νο­νι­κού» από το «δια­φο­ρε­τι­κό». Ιδε­ο­λο­γι­κές εκ­στρα­τεί­ες, ευ­φη­μι­σμός, μα­σκα­ρέ­μα­τα, νέ­ες τε­χνο­λο­γί­ες επι­χει­ρούν να απο­κρύ­ψουν τη ση­μα­σία αυ­τών των δια­χω­ρι­σμών, αυ­τών των συ­νό­ρων που ευ­νο­ούν κά­θε τα­ξι­κή εξου­σία, για­τί απο­δυ­να­μώ­νουν τους ήδη αδύ­να­μους. Όμως, η λο­γι­κή του συρ­μα­το­πλέγ­μα­τος, της ωμής δια­χω­ρι­στι­κής βί­ας απο­κα­λύ­πτε­ται σε κά­θε μας βή­μα.

Του
Ολι­βιέ Ρα­ζάκ*

Το αγκα­θω­τό συρ­μα­τό­πλεγ­μα το επι­νό­η­σε ένας αμε­ρι­κα­νός αγρό­της, ο Τζό­ζεφ Γκλί­ντεν, το 1874, για να πε­ρι­φρά­ξει την ιδιο­κτη­σία του. Σχε­δόν αμέ­σως, όμως, με­τα­βλή­θη­κε σε πο­λι­τι­κό ερ­γα­λείο πρώ­της σπου­δαιό­τη­τας. Μέ­σα σε έναν και μι­σό αιώ­να από τό­τε, χρη­σι­μο­ποι­ή­θη­κε για να πε­ριο­ρί­σει τις εκτά­σεις των ιθα­γε­νών της Αμε­ρι­κής, να φυ­λα­κί­σει πλη­θυ­σμούς ολό­κλη­ρους στη διάρ­κεια του πο­λέ­μου της ανε­ξαρ­τη­σί­ας της Κού­βας (1895 – 1898) ή στο δεύ­τε­ρο πό­λε­μο των Μπό­ερς στη Νό­τια Αφρι­κή (1899 – 1902). Συ­νό­δε­ψε τη φρί­κη του πρώ­του πα­γκο­σμί­ου πο­λέ­μου, ενώ χρη­σί­μευ­σε για τον εγκλει­σμό στα στρα­τό­πε­δα συ­γκέ­ντρω­σης και εξό­ντω­σης των να­ζί.
Στην ου­σία, το αγκα­θω­τό συρ­μα­τό­πλεγ­μα «τύ­που Γκλί­ντεν» έχει πια πε­ριο­ρι­στεί στην αγρο­τι­κή χρή­ση. Όταν εί­ναι να απω­θη­θούν άν­θρω­ποι, τώ­ρα πια προ­στρέ­χουν στο λε­πι­δο­φό­ρο σύρ­μα: πά­νω στο σύρ­μα έχουν προ­σαρ­μο­στεί μι­κρές κο­φτε­ρές λά­μες, που τρυ­πούν και ταυ­τό­χρο­να κό­βουν όποιον επι­χει­ρεί να πε­ρά­σει. Η μορ­φή της λά­μας ποι­κίλ­λει ανά­λο­γα με τη χρή­ση για την οποία προ­ο­ρί­ζε­ται το σύρ­μα: από την απλή απο­τρο­πή ως το θα­νά­σι­μο τραυ­μα­τι­σμό.
Εί­ναι εκ­πλη­κτι­κή η δυ­να­τό­τη­τα αυ­τού του τό­σου απλού ερ­γα­λεί­ου να αντι­στέ­κε­ται στο χρό­νο. Μέ­σα σ’ έναν αιώ­να κα­ται­γι­στι­κής τε­χνο­λο­γι­κής προ­ό­δου, που έθε­σε σε αχρη­στία πλή­θος προ­ϊ­ό­ντων της νε­ω­τε­ρι­κό­τη­τας , πα­ρα­μέ­νει αρ­κε­τά απο­τε­λε­σμα­τι­κό στην εκ­πλή­ρω­ση των απαι­τή­σε­ων που έχει κά­ποιος από αυ­τό: να οριο­θε­τεί το χώ­ρο, να χα­ρά­ζει στο έδα­φος δια­χω­ρι­στι­κές γραμ­μές. Σ’ αυ­τό το ρό­λο υπε­ρέ­χει. Μπο­ρεί να κα­λύ­πτει απο­στά­σεις τε­ρά­στιες και να υπη­ρε­τεί πολ­λα­πλές ανά­γκες: προ­στα­σί­ας, οχύ­ρω­σης, εγκλει­σμού... Κι όλα αυ­τά μ’ ένα σύρ­μα «κο­σμη­μέ­νο» με μι­κρές ακί­δες. Η από­στα­ση ανά­με­σα στην απλό­τη­τα του αντι­κει­μέ­νου και τη ση­μα­σία των απο­τε­λε­σμά­των του το­νί­ζει ακό­μα πε­ρισ­σό­τε­ρο την εκτί­μη­ση ότι η τε­λειό­τη­τα στην επε­ξερ­γα­σία ενός ερ­γα­λεί­ου άσκη­σης εξου­σί­ας δεν έχει ως μέ­τρο την τε­χνι­κή του λε­πτό­τη­τα, ότι η ισχύς του δεν σχε­τί­ζε­ται ανα­γκα­στι­κά με μια έκλυ­ση ενέρ­γειας, ή ακό­μα ότι η με­γα­λύ­τε­ρη βία δεν εί­ναι αυ­τή που προ­κα­λεί τη με­γα­λύ­τε­ρη εντύ­πω­ση.
Μπο­ρεί το αγκα­θω­τό σύρ­μα να μην το συ­να­ντού­με πια σε με­γά­λη έκτα­ση στο το­πίο των φι­λε­λεύ­θε­ρων δη­μο­κρα­τιών, αλ­λά δεν έχει πλή­ρως εκλεί­ψει (θα μπο­ρού­σα­με άλ­λω­στε να το φα­ντα­στού­με να οριο­θε­τεί τα γρα­φεία, τα σού­περ μάρ­κετ και τους κή­πους, ή να χρη­σι­μο­ποιεί­ται από τις δυ­νά­μεις κα­τα­στο­λής στις δια­δη­λώ­σεις). Το βλέ­που­με να υπάρ­χει ακό­μα πα­ντού, σ’ όλες τις χώ­ρες όχι όμως όπου νά ’ναι. Πε­ρι­φράσ­σει αγρούς και λι­βά­δια, σκαρ­φα­λώ­νει στις μά­ντρες επι­κίν­δυ­νων ερ­γο­στα­σί­ων, στρα­τιω­τι­κών μο­νά­δων, φυ­λα­κών αλ­λά και κά­ποιων κα­τοι­κιών που ανη­συ­χούν. Ορί­ζει συ­νο­ρια­κές γραμ­μές γε­μά­τες έντα­ση και μέ­τω­πα μά­χης...

Η πο­λι­τι­κή δια­χεί­ρι­ση του χώ­ρου

Το αγκα­θω­τό σύρ­μα λει­τουρ­γεί σαν ένα μέ­σο που ανα­δει­κνύ­ει τις δια­φο­ρές στην πο­λι­τι­κή δια­χεί­ρι­ση του χώ­ρου. Για­τί, άρα­γε, το συ­να­ντού­με συ­χνά πά­νω στις μά­ντρες των πλου­σί­ων στη Νό­τια Αφρι­κή, ενώ αυ­τό δεν συμ­βαί­νει στη Γαλ­λία; Για­τί η αστυ­νο­μία ή ο στρα­τός μπο­ρούν με ευ­κο­λία να το χρη­σι­μο­ποιούν για να στα­μα­τή­σουν μια δια­δή­λω­ση στους δρό­μους των Φι­λιπ­πί­νων ή της Βρα­ζι­λί­ας, ενώ οι δυ­νά­μεις κα­τα­στο­λής της Ευ­ρώ­πης συ­νη­θί­ζουν να φρά­ζουν το δρό­μο οχυ­ρω­μέ­νοι πί­σω από ασπί­δες φτιαγ­μέ­νες από πλε­ξι­γκλάς;
Η απά­ντη­ση έχει του­λά­χι­στον τρία σκέ­λη. Πρώ­τα απ’ όλα πρέ­πει να λά­βου­με υπό­ψη το επί­πε­δο βί­ας που υφί­στα­ται σε κά­θε κοι­νω­νία. Η οχύ­ρω­ση των πλού­σιων κα­τοι­κιών σχε­τί­ζε­ται με τη βιαιό­τη­τα των κοι­νω­νι­κών ανι­σο­τή­των, που συμ­βάλ­λει, άλ­λω­στε, στη σκλή­ρυν­σή της. Το επί­πε­δο ευαι­σθη­σί­ας στην άσκη­ση βί­ας πρέ­πει επί­σης να λη­φθεί υπό­ψη. Τε­λευ­ταί­ος πα­ρά­γο­ντας που παί­ζει ρό­λο, εί­ναι η γε­ω­γρα­φι­κή ποι­κι­λο­μορ­φία της εξου­σί­ας που επι­κα­λεί­ται τα διά­φο­ρα μέ­σα: οι αντι­λή­ψεις για το συρ­μα­τό­πλεγ­μα δεν εί­ναι ίδιες στην Ευ­ρώ­πη, την Κί­να ή την Αφρι­κή, ιδί­ως στο βαθ­μό που υφί­στα­ται μια δια­φο­ρε­τι­κή σχέ­ση με τα ιστο­ρι­κά αντι­κεί­με­να που συμ­βο­λί­ζει το αγκα­θω­τό συρ­μα­τό­πλεγ­μα, όπως εί­ναι τα στρα­τό­πε­δα, η γε­νο­κτο­νία...
Αυ­τοί οι τρεις πα­ρά­γο­ντες σκια­γρα­φούν τε­λι­κά μια πο­λι­τι­κή γε­ω­γρα­φία του αγκα­θω­τού συρ­μα­το­πλέγ­μα­τος, η οποία δεν αντι­στοι­χεί στις συμ­βα­τι­κές πο­λι­τι­κές δια­χω­ρι­στι­κές γραμ­μές (δη­μο­κρα­τία ενα­ντί­ον δι­κτα­το­ρί­ας). Η απά­ντη­ση στο ερώ­τη­μα «συρ­μα­τό­πλεγ­μα ή όχι συρ­μα­τό­πλεγ­μα;» εί­ναι ένας αρ­κε­τά κα­λός δεί­κτης της πο­λι­τι­κής τε­χνο­λο­γί­ας και του εί­δους των σχέ­σε­ων με­τα­ξύ κυ­βερ­νώ­ντων και κυ­βερ­νού­με­νων.

Οι άθι­χτες πε­ριο­χές

Στις δυ­τι­κές κοι­νω­νί­ες, η προ­σφυ­γή στο συρ­μα­τό­πλεγ­μα ση­μαί­νει κα­τα­πί­ε­ση, αν λά­βου­με υπό­ψη την κα­τα­στρο­φι­κή ιστο­ρι­κή χρή­ση του. «Οι οχυ­ρώ­σεις, τα συρ­μα­το­πλέγ­μα­τα, τα πα­ρα­πήγ­μα­τα, οι αγ­χό­νες, οι θά­λα­μοι αε­ρί­ων και τα κρε­μα­τό­ρια» των στρα­το­πέ­δων συ­γκέ­ντρω­σης και εξό­ντω­σης του Άου­σβιτς – Μπιρ­κε­νά­ου εί­χαν εγ­γρα­φεί στην πα­γκό­σμια κλη­ρο­νο­μιά σαν «σύμ­βο­λα απαν­θρω­πιάς του αν­θρώ­που απέ­να­ντι στον άν­θρω­πο στον 20ό αιώ­να».
Εί­ναι εύ­γλωτ­τος ο συμ­βο­λι­σμός του λο­γό­τυ­που της Διε­θνούς Αμνη­στί­ας, ένα κε­ρί που πε­ρι­βάλ­λε­ται από αγκα­θω­τό σύρ­μα. Να ση­μειώ­σου­με ότι η αρ­νη­τι­κή συ­μπα­ρα­δή­λω­ση μπο­ρεί να ανα­στρα­φεί, όταν πρό­κει­ται για την ανα­τρο­πή ενός κα­θε­στώ­τος. Το 1989, η Ουγ­γα­ρία απο­φά­σι­σε να κά­νει ένα ση­μα­δια­κό βή­μα προς τη Δύ­ση: «Με μια συμ­βο­λι­κή κί­νη­ση ο υπουρ­γός Εξω­τε­ρι­κών έκο­ψε μα­ζί με τον συ­νά­δελ­φό του της Αυ­στρί­ας το αγκα­θω­τό συρ­μα­τό­πλεγ­μα που ση­μα­το­δο­τού­σε την ύπαρ­ξη σι­δη­ρού πα­ρα­πε­τά­σμα­τος ανά­με­σα στην Αυ­στρία και την Ουγ­γα­ρία», όπως ση­μεί­ω­νε σε συ­νέ­ντευ­ξή του στη «Μοντ» ο Γκί­λα Χορν.
Το ισχυ­ρό συμ­βο­λι­κό φορ­τίο του αγκα­θω­τού συρ­μα­το­πλέγ­μα­τος το ανα­δει­κνύ­ει σε πο­λι­τι­κό ερ­γα­λείο που έχει τό­σο υψη­λό­τε­ρο κό­στος όσο με­γα­λύ­τε­ρη εί­ναι η ευαι­σθη­σία απέ­να­ντι στη βία και η επι­θυ­μία να μη θί­γο­νται η υλι­κή υπό­στα­ση των αν­θρώ­πων, οι ιδέ­ες και οι τα συ­ναι­σθή­μα­τα «Nolimetangere» («να μη με θί­γει κα­νείς» απαι­τεί η λα­τι­νι­κή ρή­ση).
«Στις δυ­τι­κές κοι­νω­νί­ες», γρά­φει ο φι­λό­σο­φος Αλέν Μπρο­σά, «η ενί­σχυ­ση του πα­ρα­δείγ­μα­τος αυ­τού τεί­νει να εξε­λι­χθεί σε πραγ­μα­τι­κή φο­βία απέ­να­ντι στην επα­φή».Το αγκα­θω­τό σύρ­μα αντι­προ­σω­πεύ­ει έναν υπο­φερ­τό τρό­πο δια­χω­ρι­σμού των σω­μά­των μέ­σα στο χώ­ρο. Ο κίν­δυ­νος να υπο­στείς την τραυ­μα­τι­κή επα­φή με τις ακί­δες ή τις λά­μες του συρ­μα­το­πλέγ­μα­τος θε­ω­ρεί­ται μη απο­δε­κτός, όπως και η υπο­χρέ­ω­ση να υπο­στείς τη θέα του.
Ωστό­σο, η προ­στα­σία αυ­τής της κα­τά­στα­σης του μη θί­γειν και θί­γε­σθαι υπο­θέ­τει χω­ρι­κούς δια­χω­ρι­σμούς. Ακό­μη και στους χώ­ρους που εί­ναι όλο και πιο δύ­σκο­λο να χρη­σι­μο­ποι­η­θεί αγκα­θω­τό σύρ­μα, οι οριο­θε­τή­σεις δεν εξα­φα­νί­ζο­νται: γί­νο­νται πιο δια­κρι­τι­κές, λι­γό­τε­ρο αιχ­μη­ρές. Ακρι­βέ­στε­ρα, γί­νε­ται ένα παι­χνί­δι αντί­θε­σης ανά­με­σα, από τη μια με­ριά, σε τα­κτι­κές ευ­φη­μι­σμού της χω­ρι­κής βί­ας, που απαι­τούν την απου­σία επι­θε­τι­κών ερ­γα­λεί­ων, όπως το αγκα­θω­τό σύρ­μα, και, από την άλ­λη, σε τα­κτι­κές απο­τρο­πής που στη­ρί­ζο­νται στην ορα­τή βιαιό­τη­τα.

Πί­σω από τους ευ­φη­μι­σμούς

Ο ευ­φη­μι­σμός εί­ναι πρώ­τα απ’ όλα μια τα­κτι­κή του λό­γου, που συ­νί­στα­ται στην αντι­κα­τά­στα­ση ενός όρου από έναν άλ­λο, που έμ­με­σα λέ­ει το ίδιο πράγ­μα. Έτσι, τα στρα­τιω­τι­κο­ποι­η­μέ­να σύ­νο­ρα γί­νο­νται «απο­στρα­τιω­τι­κο­ποι­η­μέ­νες ζώ­νες» ή «ζώ­νες ασφα­λεί­ας».
Αλ­λά ο ευ­φη­μι­σμός δεν εί­ναι μό­νο γλωσ­σι­κός, εί­ναι και αι­σθη­τι­κός, τε­χνο­λο­γι­κός, αρ­χι­τε­κτο­νι­κός, γε­ω­γρα­φι­κός. Ας πά­ρου­με το πα­ρά­δειγ­μα των φυ­λα­κών για ανη­λί­κους που έχουν κα­τα­σκευα­στεί τα τε­λευ­ταία χρό­νια: όπως πα­ρα­τη­ρεί το γαλ­λι­κό υπουρ­γείο Δι­καιο­σύ­νης, «η ει­κό­να του σω­φρο­νι­στι­κού κτι­ρί­ου έχει ηθε­λη­μέ­να υπο­βαθ­μι­στεί με ένα αρ­χι­τε­κτο­νι­κό χει­ρι­σμό που εξα­σφα­λί­ζει κα­λύ­τε­ρη προ­σαρ­μο­γή και ολο­κλή­ρω­ση στο πε­ρι­βάλ­λον». Η χω­ρι­κή βία ασκεί­ται, αλ­λά εξοι­κο­νο­μώ­ντας το πο­λι­τι­κό κό­στος από την άμε­ση και χω­ρίς ψι­μύ­θια άσκη­σή της.
Εξ ου και ο εν­θου­σια­σμός που πα­ρα­τη­ρεί­ται για τη φυ­τι­κή πε­ρί­φρα­ξη. Μια γαλ­λι­κή επι­χεί­ρη­ση κα­τέ­θε­σε το 2005 την έν­νοια του «φυ­σι­κού αμυ­ντι­κού φρά­χτη». Πρό­κει­ται για «μια και­νο­το­μία φι­λι­κή προς το πε­ρι­βάλ­λον, δια­κο­σμη­τι­κή και αδια­πέ­ρα­στη», σύμ­φω­να με το δια­φη­μι­στι­κό φυλ­λά­διο. Με ένα συν­δυα­σμό αγκα­θω­τών θά­μνων, οι φρά­χτες αυ­τοί νέ­ου τύ­που κα­τα­σκευά­ζουν ένα εμπό­διο εξί­σου απο­τε­λε­σμα­τι­κό με το αγκα­θω­τό σύρ­μα, με πα­ρα­πλή­σιο κό­στος και με μια ου­δέ­τε­ρη, δη­λα­δή ευ­χά­ρι­στη, αι­σθη­τι­κή. Σαν ένα αγκα­θω­τό σύρ­μα που έχει το πλε­ο­νέ­κτη­μα να αν­θί­ζει την άνοι­ξη...
Σε άλ­λες πε­ρι­πτώ­σεις τα φυ­τά χρη­σι­μο­ποιού­νται για να κρύ­ψουν τους με­ταλ­λι­κούς φρά­χτες. Σ’ αυ­τό το πλέγ­μα λου­λου­διών και αγκα­θιών συ­μπλέ­κο­νται η τα­κτι­κή και η ποί­η­ση της εξου­σί­ας «για να δη­μιουρ­γή­σουν ονει­ρε­μέ­νους κή­πους, ησυ­χα­στή­ρια σε αρ­μο­νία με το οί­κη­μα και τους ιδιο­κτή­τες του προ­σφέ­ρο­ντας την άνε­ση της ηρε­μί­ας και της ασφά­λειας με τη δια­κο­σμη­τι­κή αντί­λη­ψη της αδια­πέ­ρα­στης φυ­τι­κής πε­ρί­φρα­ξης», σύμ­φω­να πά­ντα με το δια­φη­μι­στι­κό φυλ­λά­διο της εται­ρεί­ας.
Σε δια­φο­ρε­τι­κές πε­ρι­πτώ­σεις ο ευ­φη­μι­σμός χρη­σι­μο­ποιεί­ται για την ενί­σχυ­ση της απο­τρε­πτι­κής δύ­να­μης. Για την από­κρυ­ψη των βί­αιων μέ­σων –ο αν­θι­σμέ­νος φρά­χτης που κρύ­βει τις λε­πί­δες του νέ­ου τύ­που αγκα­θω­τού σύρ­μα­τος– ή για την κά­λυ­ψη της ίδιας της πρά­ξης του πε­ριο­ρι­σμού, με σκο­πό την πιο εύ­κο­λη σύλ­λη­ψη όσων τον πα­ρα­βιά­ζουν. Αν και γί­νο­νται με λι­γό­τε­ρο αιχ­μη­ρά μέ­σα, οι δια­χω­ρι­σμοί των χώ­ρων δεν εξα­λεί­φο­νται: με­τα­βάλ­λο­νται ανά­λο­γα με τις τα­κτι­κές ανά­γκες, σε συ­νάρ­τη­ση με μια ισορ­ρο­πία ανά­με­σα στην απο­τε­λε­σμα­τι­κό­τη­τα του ερ­γα­λεί­ου που χρη­σι­μο­ποιεί­ται και στη συμ­βο­λι­κή απο­δο­χή του. Το αγκα­θω­τό σύρ­μα δεν θα εξα­λει­φθεί από τις δυ­τι­κές κοι­νω­νί­ες, αλ­λά χρη­σι­μο­ποιεί­ται μό­νο σε επί­πε­δα ασφα­λεί­ας πο­λύ υψη­λά (φυ­λα­κές, στρα­τό­πε­δα...), ή σε κα­τα­στά­σεις όπου μπο­ρεί να κα­λυ­φθεί ή ακό­μα σε απο­μα­κρυ­σμέ­νες και αραιο­κα­τοι­κη­μέ­νες πε­ριο­χές. Στις σύγ­χρο­νες πό­λεις η απο­τε­λε­σμα­τι­κό­τη­τα και η δια­κρι­τι­κό­τη­τα των οριο­θε­τή­σε­ων εξα­σφα­λί­ζο­νται μάλ­λον με τε­χνο­λο­γι­κά μέ­σα: κά­με­ρες, ηλε­κτρο­νι­κοί πυ­λώ­νες, αι­σθη­τή­ρες...
Το αρ­νη­τι­κό και μη συ­νει­δη­τό συμ­βο­λι­κό φορ­τίο του αγκα­θω­τού σύρ­μα­τος μπο­ρεί να δρά­σει και σαν ερ­γα­λείο απο­τρο­πής, με βά­ση τον –πο­λι­τι­κό και πραγ­μα­τι­κό– υπο­λο­γι­σμό για τη χρη­σι­μο­ποί­η­σή του. Έτσι, η συ­νοι­κία Νιου Γουίλ­μιγ­κτον στο Λος Άν­τζε­λες απο­κλεί­στη­κε όταν ση­μειώ­θη­καν συ­γκρού­σεις με­τα­ξύ συμ­μο­ριών. Σ’ αυ­τή την πε­ρί­πτω­ση χρη­σι­μο­ποι­ή­θη­καν κά­θε εί­δους δια­χω­ρι­στι­κά μέ­σα (...)

Στους μαί­αν­δρους της πο­λι­τι­κής βί­ας

Η επι­θε­τι­κή όψη της οριο­θέ­τη­σης χρη­σι­μο­ποιεί­ται με στό­χο την απο­τρο­πή της πα­ρα­βί­α­σης των ορί­ων, ενώ ταυ­τό­χρο­να προ­κα­λεί μια ιε­ραρ­χι­κή δια­φο­ρο­ποί­η­ση ανά­με­σα σε δύο χώ­ρους και δύο πλη­θυ­σμούς. Ό,τι βρί­σκε­ται στο εσω­τε­ρι­κό υπερ­τι­μά­ται (ιδί­ως ως προς την τι­μή της γης) μέ­σω της κραυ­γα­λέ­ας πα­ρου­σί­ας των συν­θη­κών ασφα­λεί­ας που πα­ρέ­χο­νται, την ίδια στιγ­μή που ό,τι υπάρ­χει στο εξω­τε­ρι­κό υπο­τι­μά­ται και οι κά­τοι­κοί του στιγ­μα­τί­ζο­νται ως ανε­πι­θύ­μη­τοι (...)
Όλες αυ­τές οι δυ­να­τό­τη­τες των μέ­σων οριο­θέ­τη­σης του χώ­ρου σκια­γρα­φούν μια με­γά­λη ποι­κι­λία στρα­τη­γι­κών: πολ­λα­πλα­σια­σμός και ενί­σχυ­ση των οριο­θε­τή­σε­ων μέ­σω της συμ­βο­λι­κής ελά­φρυν­σής τους, αλ­λά και σκλή­ρυν­ση των δια­χω­ρι­σμών μέ­σω της βιαιό­τη­τας –πραγ­μα­τι­κής ή φαι­νο­με­νι­κής.
Το δια­κύ­βευ­μα των χω­ρι­κών δια­χω­ρι­σμών σή­με­ρα δεν έχει τη μορ­φή δι­λήμ­μα­τος: δεν έχου­με να κά­νου­με με ένα «με­γά­λο εγκλει­σμό», που σύμ­πτω­μά του θα ήταν το αγκα­θω­τό σύρ­μα και ο πολ­λα­πλα­σια­σμός των οχυ­ρω­μέ­νων συ­νό­ρων, αλ­λά επί­σης δεν έχου­με να κά­νου­με με μια απλή απε­λευ­θέ­ρω­ση της κυ­κλο­φο­ρί­ας χά­ρη στη χρή­ση των τε­χνο­λο­γι­κών και­νο­το­μιών.
Αυ­τό που δια­κυ­βεύ­ε­ται εί­ναι μια δια­φο­ρο­ποί­η­ση στρα­τη­γι­κής ση­μα­σί­ας, που επι­τρέ­πει όλα τα μίγ­μα­τα, όλες τις συ­ναρ­θρώ­σεις και όλα τα δι­φο­ρού­με­να. Πα­ρα­δό­ξως, ένα ερ­γα­λείο όπως το αγκα­θω­τό σύρ­μα, για το οποίο θα μπο­ρού­σα­με να σκε­φτού­με ότι εστιά­ζει την προ­σο­χή μας στα αρ­χαϊ­κά δια­κυ­βεύ­μα­τα της βί­ας –στον ορα­τό χα­ρα­κτή­ρα της έντο­νης βί­ας που ασκεί­ται πά­νω στη σάρ­κα– μας ωθεί, αντί­θε­τα, να δού­με τα πράγ­μα­τα από κά­ποια από­στα­ση. Οι σύγ­χρο­νες μορ­φές της πο­λι­τι­κής βί­ας ανα­γνω­ρί­ζο­νται λι­γό­τε­ρο λό­γω της έκ­δη­λης δρι­μύ­τη­τας και πε­ρισ­σό­τε­ρο χά­ρη στο ρα­φι­να­ρι­σμέ­νο χα­ρα­κτή­ρα τους.

* Ο Ολι­βιέ Ρα­ζάκ (OlivierRazac) εί­ναι φι­λό­σο­φος, συγ­γρα­φέ­ας του έρ­γου «Histoirepolitiquedubarbele» (Πο­λι­τι­κή ιστο­ρία του αγκα­θω­τού συρ­μα­το­πλέγ­μα­τος), εκ­δό­σεις flamarion.

Δη­μο­σιεύ­τη­κε στη «Μοντ Ντι­πλο­μα­τίκ» του Αυ­γού­στου 2013

Πηγή epohi.gr