| Από τη Χρεοκρατία στην... Καταστρόικα |
| Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Ε» της Κ.Ε 29/10/2011 Ήταν αρχές του 1989 όταν ο Γάλλος ακαδημαϊκός Ζακ Ρουπνίκ κάθισε μπροστά στον υπολογιστή του προκειμένου να ετοιμάσει μια έκθεση για την πορεία των τελευταίων οικονομικών μεταρρυθμίσεων στη Σοβιετική Ένωση του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ. Και ο όρος που σκαρφίστηκε για να περιγράψει τον επιθανάτιο ρόγχο μιας αυτοκρατορίας άκουγε τότε στο όνομα Καταστρόικα. Στα χρόνια του προέδρου Γιέλτσιν, όταν η Ρωσία πραγματοποιούσε ίσως το μεγαλύτερο και πιο αποτυχημένο πείραμα ιδιωτικοποιήσεων στην ιστορία της ανθρωπότητας, δημοσιογράφοι του Γκάρντιαν έδωσαν άλλο νόημα στον όρο του Ρουπνίκ. Η καταστρόικα έγινε συνώνυμο της ολοκληρωτικής διάλυσης μιας χώρας από τις δυνάμεις της αγοράς, του ξεπουλήματος της δημόσιας περιουσίας και της ραγδαίας επιδείνωσης του βιοτικού επιπέδου των πολιτών της. Μονάδα μέτρησης της Καταστρόικα ήταν πλέον η ανεργία, η κοινωνική εξαθλίωση, η μείωση του προσδόκιμου ζωής αλλά και η δημιουργία μιας νέας κάστας ολιγαρχών που αναλαμβάνει την εξουσία της χώρας. Λίγα χρόνια αργότερα η αντίστοιχη επιχείρηση μαζικών ιδιωτικοποιήσεων στην ενοποιημένη Γερμανία, που σήμερα παρουσιάζεται ως πρότυπο για την Ελλάδα, δημιούργησε εκατομμύρια ανέργους και ορισμένα από τα μεγαλύτερα σκάνδαλα διαφθοράς στην ευρωπαϊκή ιστορία. Αυτή ακριβώς η καταστρόικα έρχεται τώρα και στην Ελλάδα, την «τελευταία σοβιετική δημοκρατία της Ευρώπης», όπως αρέσκονται να την χαρακτηρίζουν οι βουλευτές και οι υπουργοί της «σοσιαλιστικής» μας κυβέρνησης. Είναι η λογική συνέπεια και συνέχεια της «χρεοκρατίας» και ως εκ τούτου η λογική συνέχεια του πρώτου μας ντοκιμαντέρ που αναζητούσε τις αιτίες που δημιούργησαν την κρίση χρέους στην Ελλάδα και ολόκληρη την ευρωπαϊκή περιφέρεια. Η Καταστρόικα όμως δεν είναι μια ασθένεια που χτυπά μόνο όσες χώρες αλλάζουν ριζικά το οικονομικό τους σύστημα, όπως η Ρωσία. Ίσως μάλιστα οι πιο αποτυχημένες μορφές ιδιωτικοποιήσεων να συνέβησαν σε οικονομικές υπερδυνάμεις που θεωρητικά είχαν την οικονομική ισχύ να ελέγξουν τις αρνητικές επιπτώσεις. Την Καταστρόικα τη συναντάς στη μεταθατσερική Βρετανία, που έβλεπε τους πολίτες της να σκοτώνονται σε δυστυχήματα στα ιδιωτικοποιημένα δίκτυα σιδηροδρόμων. Τη βρίσκεις στα ιδιωτικά ταχυδρομεία της Ολλανδίας, όπου οι ταχυδρόμοι σου χτυπάνε την πόρτα δυο και τρεις φορές τς ημέρα. Κατά μια έννοια την εντόπιζε κανείς ακόμη και στην Καλιφόρνια, που άφησε τους κατοίκους της χωρίς ρεύμα όταν απελευθέρωσε την αγορά ενέργειας αφήνοντας το δίκτυο χωρίς κεντρικό δημόσιο έλεγχο. Σε καμία περίπτωση όμως οι επιπτώσεις δεν είναι τόσο άμεσες και τόσο τρομακτικές όσο στις χώρες που έχουν πέσει στην παγίδα ξένων δανειστών και υποχρεώνονται να προχωρήσουν σε μαζικές αποκρατικοποιήσεις. Η διαδικασία ξεπουλήματος που θα ακολουθηθεί στην Ελλάδα έχει δοκιμαστεί αρκετές φορές σε ανάλογες περιπτώσεις. Οι ίδιοι άνθρωποι που αναλάμβαναν το ξεπούλημα δημοσίων επιχειρήσεων σε χώρες της Λατινικής Αμερικής έχουν στήσει σήμερα τα γραφεία τους σε χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας – και οι καλύτεροι από αυτούς βρίσκονται εδώ και μήνες στην Αθήνα. Η διαδικασία ακολουθεί πάντα τα ίδια ακριβώς βήματα: Αρχικά οι κυβερνήσεις σε συνεργασία με τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης ξεκινούν μια άγρια επίθεση εναντίον των δημοσίων υπαλλήλων, οι οποίοι εμφανίζονται ως υπεύθυνοι για όλα τα οικονομικά δεινά της χώρας. Ο μύθος του υπερδιογκωμένου δημόσιου τομέα συχνά βασίζεται στη διαστρέβλωση στοιχείων από οργανισμούς που στηρίζονται (σε) και στηρίζουν την εκάστοτε κυβέρνηση. Παράλληλα συγκεκριμένοι δημόσιοι οργανισμοί εγκαταλείπονται συνειδητά στη μοίρα τους, εξοργίζοντας τους πολίτες με την αναποτελεσματικότητά τους. Και η διαδικασία ολοκληρώνεται με την πώληση ακόμη και των κερδοφόρων δημόσιων οργανισμών σε ένα κλάσμα της αξίας τους. Η ομάδα της Καταστρόικα ταξιδεύει ήδη σε αρκετά σημεία του πλανήτη συλλέγοντας εικόνες, πληροφορίες και υλικό για τα προγράμματα ιδιωτικοποιήσεων που ακολουθήθηκαν στις πιο αναπτυγμένες χώρες της γης. Ο απολογισμός δεν είναι ποτέ άσπρος ή μαύρος. Το παλιό σχήμα του «κοινωνικού χαρακτήρα» του δημοσίου τομέα απέναντι στον απάνθρωπο πρόσωπο της ελεύθερης αγοράς είναι εξίσου απλουστευτικό με τις θεωρίες του Μίλτον Φρίντμαν για την ανάγκη να ιδιωτικοποιήσουμε και τον αέρα που αναπνέουμε. Η περίπτωση της Ελλάδας όμως ξεπερνά την απλή θεωρητική συζήτηση για το ρόλο του κράτους στην οικονομία. Το μεγάλο ταξίδι του Debtocracy Κυριακή 29 Μαΐου στην υπό κατάληψη Placa Catalunya στην καρδιά της Βαρκελώνης. Περίπου τέσσερις χιλιάδες Indignados έχουν συγκεντρωθεί για να ακούσουν τους δημιουργούς του Debtocracy, την ίδια ακριβώς περίοδο που φουντώνει το κίνημα των Αγανακτισμένων στην Ελλάδα. Σχεδόν ένα μήνα αργότερα, το σκηνικό επαναλαμβάνεται σε ένα κατάμεστο αμφιθέατρο της σχολής SOAS του πανεπιστημίου του Λονδίνου. Και, μία ημέρα μετά, βρισκόμαστε στα κεντρικά γραφεία της εφημερίδας Guardian, προσκαλεσμένοι της αρχισυντακτικής ομάδας για να παρουσιάσουμε τη δική μας οπτική στην ελληνική κρίση χρέους. Κανένα από τα μέλη της ομάδας δεν μπορούσε να φανταστεί πριν από επτά μήνες την απήχηση που θα είχε ένα ντοκιμαντέρ 74 λεπτών. Ίσως γιατί βαθιά μέσα μας φοβόμασταν ότι απλώς κομίζαμε γλαύκα εις Αθήνας -ιδέες και οι θεωρίες που είχαν διατυπωθεί με επάρκεια από διακεκριμένους επιστήμονες σε όλο τον κόσμο, αλλά δεν έφταναν ποτέ σε ευρύτερο ακροατήριο. Το ίδιο συναίσθημα έκπληξης μας διακατείχε και όταν εθελοντές από διάφορες χώρες ζητούσαν την άδεια να υποτιτλίσουν και να προβάλουν το Debtocracy. Πώς καταλήξαμε να μας ζητούν υπότιτλους στα σέρβικα και στα ιαπωνικά, αναρωτιόμασταν. Οι 4-5 χιλιάδες θεατές που περιμέναμε να παρακολουθήσουν συνολικά τη δουλειά μας έγιναν μισό εκατομμύριο σε μία εβδομάδα και σχεδόν δυο εκατομμύρια σε μερικούς μήνες. Το Debtocracy προβλήθηκε στις πλατείες των Αγανακτισμένων σε όλη την Ευρώπη και τράβηξε την προσοχή μέσων ενημέρωσης από το CNN και το Telesur μέχρι τη Liberation και το BBC. Έγινε μεταπτυχιακή εργασία και αναφορά σε πανεπιστήμια. Δεν είμαστε εμείς σε θέση να κρίνουμε εάν το ντοκιμαντέρ εκπλήρωσε τους στόχους του, αν ήταν καλό ή κακό, ενδιαφέρον ή βαρετό. Η απρόσμενη ανταπόκριση του κοινού όμως, όπως και λυσσώδης αντίδραση των νεοφιλελεύθερων και μνημονιακών δυνάμεων, μας έπεισε ότι έπρεπε να υπάρχει συνέχεια με ένα νέο ντοκιμαντέρ. Και έτσι γεννήθηκε η ιδέα της Καταστρόικα. Το πείραμα μιας άλλης δημοσιογραφίας Ντοκιμαντέρ όπως το Debtocracy δεν φιλοδοξούν να αποτελέσουν φορείς της απόλυτης αλήθειας (ποια είναι άραγε αυτή;) αλλά εκφραστές μιας συγκεκριμένης και συγκροτημένης άποψης. Είναι μια διαφορετική ματιά την οποία παραγκωνίζουν τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης και η οποία πέφτει στο τραπέζι για να προκαλέσει διάλογο. Για άλλη μια φορά ξεκαθαρίζουμε από την πρώτη στιγμή ότι δεν θα αναζητήσουμε την υποτιθέμενη «αντικειμενικότητα» των δελτίων των 8 και την ισορροπημένη παρουσίαση όλων των απόψεων. Αυτή την «αντικειμενικότητα» την αφήνουμε στους σχολιαστές των μεγάλων εφημερίδων, τους αδέκαστους ραδιοφωνικούς παραγωγούς και τους τηλεοπτικούς ευαγγελιστές της απόλυτης αλήθειας. Εμείς αφήνουμε το ρεπορτάζ να διαμορφώσει μια συγκεκριμένη άποψη, την οποία παρουσιάζουμε. Το μεγάλο πείραμα του Debtocracy ήταν να πραγματοποιήσουμε μια έρευνα απολύτως ανεξάρτητη, γεγονός που θα εξασφάλιζε η χρηματοδότηση του κοινού. Αυτή τη φορά όμως πιστεύουμε ότι το πείραμα πρέπει να προχωρήσει ένα βήμα περισσότερο. Για το Debtocracy κανένας από τους βασικούς συντελεστές, συμπεριλαμβανομένης και της εταιρείας παραγωγής, δεν έλαβε ούτε ένα ευρώ. Όλα τα έσοδα δόθηκαν για τις ανάγκες των αποστολών στο εξωτερικό, για τεχνική υποστήριξη του ντοκιμαντέρ αλλά και για το κόστος προώθησης. Γι΄ αυτό το λόγο άλλωστε, όταν καλύφθηκαν οι βασικές ανάγκες παραγωγής, καλέσαμε τον κόσμο να σταματήσει να στέλνει χρήματα ενώ υποσχεθήκαμε πως ότι είχε περισσέψει θα χρησιμοποιούνταν στην επόμενη παραγωγή - όπως και γίνεται. Ήταν ίσως το πρώτο επιτυχημένο πείραμα, τέτοιων διαστάσεων, τα τελευταία χρόνια. Για εμάς ήταν μάλλον ένα μίγμα επαγγελματικού πείσματος και προσωπικής πολιτικής επιλογής που μας οδήγησε σε αυτή τη στάση. Αυτό όμως δεν είναι το μοντέλο της εναλλακτικής δημοσιογραφίας που οραματιζόμαστε. Πιστεύουμε ότι εναλλακτική δημοσιογραφία μπορεί και πρέπει να γίνεται από επαγγελματίες δημοσιογράφους οι οποίοι θα πληρώνονται για τη δουλειά τους απευθείας από τους πολίτες και θα εργάζονται για τους πολίτες. Μήπως αυτό δεν είναι άλλωστε και το όραμα τόσων και τόσων δημοσιογράφων που μαζευόμαστε (δυστυχώς συνήθως μετά την απόλυση κάποιου συναδέλφου) και συζητάμε να στήσουμε μια εφημερίδα των συντακτών, ένα ραδιόφωνο των παραγωγών κ.ο.κ; To Debtocracy και η Catastroika δεν είναι δηλαδή δημιούργημα της δημοσιογραφίας των πολιτών (την οποία τιμούμε και ενισχύουμε) ούτε το πρώτο ντοκιμαντέρ «ρεφενέ» όπως το χαρακτήρισαν «ναυαρχίδες» του ελληνικού Τύπου. Είναι απλώς η απόδειξη ότι οι πολίτες είναι διατεθειμένοι να στηρίξουν επαγγελματίες δημοσιογράφους για να εργαστούν με απόλυτη ανεξαρτησία. Για την Infowar productions και το Thepressproject.gr που θα αναλάβουν την παραγωγή του ντοκιμαντέρ, αυτό είναι μεγάλο στοίχημα. Για το λόγο αυτό αποφασίσαμε ότι εάν και όταν καλυφθούν τα απαραίτητα έξοδα της παραγωγής θα πρέπει να υπάρξει μια αμοιβή και για τους βασικούς συντελεστές. Το ύψος της θα καθοριστεί από όλους εσάς, σε καμία περίπτωση όμως δεν θα ξεπερνά τα προβλεπόμενα από τη συλλογική σύμβαση εργασίας. Απέναντι στα μεγάλα «μαγαζιά» που αποφάσισαν να καταστρατηγήσουν τις συλλογικές συμβάσεις, πριν ακόμη το επιχειρήσει η κυβέρνηση, εμείς αναζητούμε ένα μοντέλο που θα μπορεί να συντηρήσει τους επαγγελματίες του χώρου, είτε είναι δημοσιογράφοι ή τεχνικοί. Οι κανόνες που θέτουμε για τη χρηματοδότηση του Catastroika είναι σαφείς και ξεκάθαροι, όπως συνέβη και με το Debtocracy: Δεχόμαστε εισφορές από πολίτες και συλλογικότητες (εργατικά σωματεία, φοιτητικές ενώσεις, κτλ) αλλά όχι από εταιρείες και κόμματα. Στην ηλεκτρονική μας σελίδα www.catastroika.com θα παρουσιάζουμε το κόστος του εξοπλισμού και κάθε αποστολής αλλά και τα έσοδα από τη συνεισφορά των πολιτών που θα γίνεται μέσω Paypal και τραπεζικού λογαριασμού. Δεν ζητάμε όμως μόνο οικονομική βοήθεια. Κάθε συμπαραγωγός μπορεί να συμβάλει και με προτάσεις ή ιδέες για ρεπορτάζ. Για άλλη μια φορά το ντοκιμαντέρ, θα κυκλοφορήσει στο Ιντερνετ χωρίς δικαιώματα χρήσης και αναμετάδοσης. Άλλωστε για τους δημιουργούς του Debtocracy η μεγαλύτερη ανταμοιβή ήταν οι δωρεάν προβολές που πραγματοποιήθηκαν από την πλατεία Συντάγματος μέχρι αίθουσες στην Μαλαισία ή την Ισλανδία. Εφημερίδες, περιοδικά και τηλεοπτικοί σταθμοί θα μπορούν να διανείμουν και να προβάλουν την Catastroika - όπως έκαναν δηλαδή και με το Debtocracy τηλεοπτικά δίκτυα από την Ιαπωνία και την Πορτογαλία μέχρι τη Ρουμανία και ολόκληρη τη Λατινική Αμερική. Δεν θα μας εκπλήξει βέβαια εάν και αυτή τη φορά δεν θα βρεθεί ούτε ένα ελληνικό κανάλι εθνικής εμβέλειας να μεταδώσει ένα ντοκιμαντέρ που του προσφέρεται δωρεάν. Ίσως απλώς να μην τους αρέσει η δουλειά μας. Ίσως πάλι η σιγή τους ίσως και να αποτελεί επιβεβαίωση ότι πειράξαμε μια ευαίσθητη χορδή του μιντιακού κατεστημένου. Η δωρεάν διάθεση της Catastroika δεν αποτελεί απλώς «υποχρέωσή» μας απέναντι στους συμπαραγωγούς μας. Είναι βαθύτερη ιδεολογική και, αν θέλετε, φιλοσοφική πεποίθησή μας ότι κάθε προϊόν πνευματικής δημιουργίας πρέπει να είναι ελεύθερα διαθέσιμο σε όλους. Προφανώς, το σημερινό οικονομικό σύστημα, ενώ στηρίζεται όλο και περισσότερο στην παραγωγή και τη διαχείριση πληροφορίας, αδυνατεί από τη φύση του να βρει έναν τρόπο για να εξασφαλίσει την ανταμοιβή των δημιουργών πληροφορίας. Πρόκειται, ίσως για ένα ακόμη ένα αδιέξοδο στη διαδικασία ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων της οικονομίας, που σύντομα θα απειλήσει τα θεμέλια του κυρίαρχου συστήματος. Γιατί, ως γνωστόν, κάθε σύστημα που εμπόδισε την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων κατέρρευσε –ρωτήστε και τους φεουδάρχες. Η ομάδα της Καταστροικα Δείτε το πρώτο τρέιλερ του Catastroika και μάθετε πώς μπορείτε να γίνετε συμπαραγωγοί στο www.catastroika.com |
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου