| Το ρετρό σκηνικό, η ένταση των διαλόγων, το παιχνίδι με τη σημειολογία των λέξεων, το υποδόριο χιούμορ και οπωσδήποτε η εκφραστικότητα των ηθοποιών υποστηρίζουν την ενδιαφέρουσα υπόθεση εργασίας του σεναρίου |
Της Αλίκης Κοσυφολόγου Ο «Κυνόδοντας» του Γιώργου Λάνθιμου προβλήθηκε στους κινηματογράφους τη σαιζόν 2009-2010 πετυχαίνοντας αξιοσημείωτη εισπρακτική και καλλιτεχνική επιτυχία τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Τελευταία σημαντική διάκριση του προβεβλημένου και πολυβραβευμένου σε αρκετά διεθνή φεστιβάλ «Κυνόδοντα», είναι η συμμετοχή του στην πεντάδα των υποψηφιοτήτων για όσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας. Ο « Κυνόδοντας», μαζί με τη «Στρέλλα» του Πάνου Χ. Κούτρα που επίσης προβλήθηκε τη σαιζόν 2009-2010, ήταν μια από τις πιο κινηματογραφικές εκπλήξεις της περασμένης χρονιάς ως δείγμα ενός κινηματογράφου κοινωνικά γειωμένου και απαλλαγμένου από τον ακαδημαϊσμό και τη διανοουμενίστική αφέλεια. Η αφηγηματική δομή στον «Κυνόδοντα» οργανώνεται με επίκεντρο την άρνηση μιας θεμελιακής ιδεολογικής συνέχειας: δηλαδή του κοινωνικού ρόλου της οικογένειας. Η «οικογένεια» του Κυνόδοντα κατά ένα τρόπο «παραβιάζει» τον θεμελιακό κανόνα της κοινωνικής ταξινομίας. Ο πατέρας/πατριάρχης απομονώνει τα μέλη της οικογένειας του από το κοινωνικό περιβάλλον με στόχο να τα «προστατέψει» από τον «διαφθορέα» αστικό πολιτισμό. Ο πατέρας και η μητέρα επιλέγουν να αποσυρθούν σε μια προκοινωνική κατάσταση – σε μια βίλα του εβδομήντα στη Κινέττα ή κάπου αλλού – χωρίς όμως να απορρίψουν την οικογένεια ως θεμελιακή μονάδα οργάνωσης. Αυτό σημαίνει ότι τα τρία παιδιά της οικογένειας, ο γιός και οι δύο κόρες, είναι θύματα του γονικού-«βιολογικού» αυταρχισμού, αφού – χωρίς δική τους επιλογή – περνούν τη ζωή τους αποστερημένα από οποιαδήποτε εμπειρία του κοινωνικού. Αποκλειστικός αρμός της συνοχής αυτής της οικογένειας είναι η εξαπάτηση των παιδιών από τους γονείς: ο μεγάλος κυνόδοντας ως προϋπόθεση της συμβολικής αναγνώρισης της ενηλικίωσης των παιδιών και «διαβατήριο» για την έξοδο από αυτή την φυλακή της ιδιωτικής σφαίρας. Θέλοντας, λοιπόν, να αποδώσει έμφαση στον καταπιεστικό ρόλο της πυρηνικής οικογένειας, ο Λάνθιμος, καταγράφει την «πτώση» της πυρηνικής οικογένειας «εξορισμένης» όμως, από το προνομιακό της περιβάλλον, δηλαδή την αστική κοινωνία. Το ρετρό σκηνικό, η ένταση των διαλόγων, το παιχνίδι με τη σημειολογία των λέξεων, το υποδόριο χιούμορ και οπωσδήποτε η εκφραστικότητα των ηθοποιών υποστηρίζουν την ενδιαφέρουσα υπόθεση εργασίας του σεναρίου. Η παγωμένη ομορφιά των πλάνων από τους εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους του σπιτιού – σαλόνια, υπνοδωμάτια, κήπος και πισίνα – διαμορφώνουν μια υποβλητική αισθητική της απομόνωσης, η οποία «διευκολύνει» την εμφατική ανάδειξη ορισμένων καταπιεστικών πλευρών της πυρηνικής οικογένειας: πατριαρχία, άνιση κατανομή έμφυλων ρόλων, αιμομιξία. Βεβαίως, αυτό επιτυγχάνεται κυρίως με την γελοιοποίηση αυτής καθαυτής της δυσλειτουργίας της οικογένειας ως μιας «οικουμενικής» δομής. Από την άλλη, κατά τη γνώμη μου, η κριτική αποριζοσπαστικοποιείται στο βαθμό κατά τον οποίο παραγνωρίζεται η αδιαπραγμάτευτη σύνδεση αυτής της «οικουμενικής» δομής με την καπιταλιστική νεωτερικότητα. Επιπλέον, η βίαιη αφαίρεση του κυνόδοντα της από τη μεγαλύτερη κόρη, ως συμβολική πράξη αντίστασης της, αν και την οδηγεί στη δραπέτευση από την οικόσιτη ζωή της, καταγράφεται, τελικά, ως μια πράξη απεγνωσμένης συνειδητοποίησης της ελευθερίας της ως μιας ατομικής κατάστασης. Η χρήση της βίας ως εκφραστικού μέσου ή ως μεταφοράς, αλλά και η φετιχοποίηση της έννοιας της διαταραχής «αναγνωρίστηκαν» ως δείκτες εκλεκτικής συγγένειας του φιλμ με το σινεμά του Χάνεκε, την οποία, όμως, όπως φαίνεται ο ίδιος ο σκηνοθέτης δεν ομολόγησε με ενθουσιασμό. Όπως και να ‘χει πάντως είτε ως αλληγορία του αυταρχισμού, είτε ως μικροκοινωνιολογική παρωδία του ναρκισσισμού της οικογένειας, ο Κυνόδοντας – με ή χωρίς το όσκαρ -- είναι πράγματι μια ενδιαφέρουσα και αφυπνιστική ταινία που απευθύνεται σε σκεπτόμενους και όχι «χαυνωμένους» στον ύπνο των τηλεοπτικών ειδήσεων θεατές. Ακόμη περισσότερο, ο «Κυνόδοντας» έχει μεγάλο ενδιαφέρον καθώς αποτελεί προϊόν της συστηματικής δουλειάς μιας νεανικής καλλιτεχνικής «πρωτοπορίας» που αντιστέκεται απέναντι στην προκλητική θεσμική αδιαφορία και στη θεσμοποιημένη ακαλαισθησία και καταφέρνει να διακριθεί. Μέσα σ ένα τέτοιο πλαίσιο, ακόμη κι αν ισχυριστούμε ότι το σενάριο της ταινίας «αποτυγχάνει» τελικά να προβάλλει ένα απελευθερωτικό πρόταγμα, η ολοκλήρωση της και η μεγάλη επιτυχία της αποτελεί αδιαμφισβήτητα ένα γεγονός αντίστασης απέναντι στην καλοπληρωμένη «μούφα» και στο γελοίο κιτς που έχουν κυριεύσει τη δημόσια σφαίρα. Πηγή rednotebook.gr |
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου