Αμήχανος Οδυσσέας

«Πρόκειται να έρθει το νέο είδος των ανθρώπων ένα άλλο είδος ξαφνικό. Μια νέα ράτσα κι απόλυτοι θα έχουν μια αφάνταστη τελειότητα. Οι παληοί άνθρωποι κι αυτός ο τρομαγμένος λαός πρέπει να εξαφανιστούν. Κανονίστηκε να πεθάνουν σε μια ωρισμένη μέρα. Αλλά πρέπει να γυρίσουν ο καθένας στον τόπο του κι εκεί να πεθάνει».[1] Γιώργος Χειμώνας, Ο γιατρός Ινεότης

Κι εκείνος στη στιγμή με γνώρισε θωρώντας με μπροστά του,

και μες στα κλάματα ανεμάρπαστα μου

συντυχαίνει λόγια:

Γιέ του Λαέρτη αρχοντογέννητε,

πολύτεχνε Οδυσσέα,

ίδια και συ τραβάς, βαριόμοιρε,

τρισάθλια μοίρα, βλέπω,

σαν που κι εγώ τραβούσα αδιάκοπα

κάτω απ᾿ το φως, του γήλιου! Ομήρου Οδύσσεια, Ραψωδία Λ΄ (Νέκυια), στίχοι 615-619

Σε καιρούς που χάνονται τα ονόματα και ένας παλιός κόσμος πεθαίνει, ακόμη κι ένας πολυμήχανος Οδυσσέας χάνει το δρόμο του· στέκει αμήχανος και λέει τα τελευταία του λόγια. Πριν περάσει στο βουβό σκοτάδι, θ’ αντικρύσει στα μάτια τις βουβές σκιές δίχως ψυχή. Μόνο που αυτές αναπνέουν αδιάφορες για τη ζωή τους. Και τον αφήνουν μεταίωρο ταξιδιώτη του σήμερα και του πάντα.

Ελεύθερο Πνεύμα

Με αφορμή τον θόρυβο που προκλήθηκε από τη παράφραση κειμένου του Γεωργίου Θεοτοκά, που δόθηκε στους μαθητές στις πρόσφατες Πανελλήνιες εξετάσεις, όπου ο «κακός πρωθυπουργός» διασκευάστηκε σε «κακό επιστήμονα», θυμηθήκαμε ορισμένα ενδιαφέροντα αποσπάσματα από το δοκίμιο του Γεωργίου Θεοτοκά, «Ελεύθερο Πνεύμα» το οποίο γράφτηκε το 1929, όταν ο ίδιος ήταν μόλις 24 χρονών.

Άλλεν Γκίνσμπεργκ, Ουρλιαχτό

Βγάλτε τίς κλειδαριές από τίς πόρτες!

Βγάλτε τίς πόρτες απ' τούς μεντεσέδες!

Εργατική τάξη & Ανθρωπότητα και εθελοδουλεία

Μέχρι το 1847, στην επαναστατική γραμματεία, σπάνια χρησιμοποιούταν μια γλώσσα απευθυνόμενη αποκλειστικά στους εργαζόμενους ως τάξη. Στην προπαγάνδα για έναν καλύτερο κόσμο, αυτό που πάντα λεγόταν ήταν «όλοι οι άνθρωποι είναι αδέρφια», και γινόταν επίκληση στους ανθρώπους με καρδιά και καλή θέληση για τον αγώνα ενάντια στην τυραννία και την καταπίεση. Μετά την εμφάνιση του Κομμουνιστικού μανιφέστου ειπώθηκε το «εργαζόμενοι όλων των χωρών, ενωθείτε», μια διατύπωση που ερμηνεύτηκε σαν μια αδελφοσύνη αποκλειστικά μεταξύ των εργατών. Ασφαλώς και η κοινωνική επανάσταση θα είναι γέννημα των  μεγάλων προλεταριακών μαζών, αυτοί που θα δώσουν μάχη για το μελλοντικό κόσμο δεν θα είναι παρά μόνο κατ’ εξαίρεση από τα παλάτια ή από τα εκμεταλλευτικά στρώματα της αστικής τάξης. Ωστόσο, στον επαναστάτη εργάτη, ο άνθρωπος είναι πάνω από τον εργάτη. Η έννοια της ανθρωπότητας είναι πάνω από την έννοια του προλεταριάτου. Στη συνείδηση του προλετάριου που αγωνίζεται για έναν καλύτερο κόσμο, θα βρείτε πρώτα απ’ όλα την ανθρώπινη αξιοπρέπεια που διασύρεται από την τυραννία ή την καταπίεση, και μόνο κατά δεύτερο λόγο τον τσαγκάρη, τον οικοδόμο, τον ξυλουργό…

Δημοκρατία-Ολιγαρχία-Μοναρχία, Ηρόδοτος

Όταν ωστόσο καταλάγιασε η φασαρία και πέρασαν πέντε ημέρες, αυτοί που είχαν επαναστατήσει κατά των Μάγων, έκαναν συμβούλιο για την κατάσταση γενικά, και ειπώθηκαν τότε λόγια που μερικοί Έλληνες τα βρίσκουν απίστευτα, αλλά που είναι γεγονός ότι ειπώθηκαν. Ο Οτάνης πρότεινε να ανατεθούν οι δημόσιες υποθέσεις σε όλους τους Πέρσες μαζί, λέγοντας τα εξής:
«Εγώ πιστεύω ότι δεν πρέπει πια να γίνει μονάρχης ένας από εμάς: αυτό δεν είναι ούτε ευχάριστο ούτε καλό. Γιατί είδατε πού έφθασε η αλαζονεία του Καμβύση, δοκιμάσατε και την αλαζονεία του Μάγου. Πώς λοιπόν μπορεί να είναι κάτι πρόσφορο η μοναρχία, όπου επιτρέπεται στον ανεύθυνο να κάνει αυτά που θέλει; Σίγουρα, ακόμη και ο καλύτερος απ᾽ όλους τους ανθρώπους, αν αποκτήσει τέτοια εξουσία, θα πάψει πια να σκέπτεται με τον ίδιο τρόπο.

Διαδρομή Ελευθερίας φ.172 προλογικό σημείωμα

Σύμφωνα με τον γάλλο ιστορικό Πατρίκ Μπουσερόν «έχουμε ανάγκη την ιστορία, γιατί μάς χρειάζεται μια ανάπαυλα. Μια παύση για να καταλαγιάσει η συνείδησή μας, για να διατηρήσουμε τη δυνατότητά μας να έχουμε συνείδηση –ως έδρα όχι μόνο της σκέψης, αλλά και ενός πρακτικού λόγου, που θα μας δίνει κάθε ελευθερία δράσης». Και πράγματι, ποιός μπορεί να ισχυριστεί ότι δεν διψά, δεν επιθυμεί μ’ όλη του την δύναμη να έχει κάθε ελευθερία δράσης; Και άλλο τόσο, πόσες ματαιώσεις δεν έχουν ως αφετηρία κάθε είδους αυταπάτη ότι αυτή η ελευθερία δράσης υφίσταται ενώ συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο;

Αυτή, λοιπόν, η «ανάπαυλα» στην οποία αναφέρεται ο Μπουσερόν, αυτή η «παύση» δεν σχετίζεται με την αδράνεια. Γιατί; Γιατί το παρελθόν μάς ανήκει, γιατί μπορούμε να το ανακαλούμε, να το επαναφέρουμε, γιατί τα αποτυπώματά του δεν σβήνονται, γιατί το μνημονεύειν δεν ταυτίζεται με το αναμιμνήσκεσθαι, γιατί ο άνθρωπος εξακολουθεί να διαθέτει την ικανότητα του πρότερου και του ύστερου.

Η Νίτωκρις της Βαβυλώνας, Ηρόδοτος

Και πολλοί άλλοι στάθηκαν βασιλιάδες της Βαβυλώνας, που κόσμησαν τα τείχη και τα ιερά της (θα μιλήσω γι᾽ αυτούς στο κεφάλαιο το αφιερωμένο στους Ασσυρίους), ανάμεσά τους όμως ξεχωρίζουν δύο γυναίκες. Η πρώτη βασίλισσα, που τη χωρίζουν από τη δεύτερη πέντε γενιές, λεγόταν Σεμίραμις· δικό της έργο είναι τα αναχώματα της πεδιάδας, πράγματι αξιοθέατα· γιατί προηγουμένως ο ποταμός συχνά μετέβαλλε την πεδιάδα όλη σε θάλασσα.

[1.185.1] Όσο για τη δεύτερη στη σειρά βασίλισσα, που το όνομά της ήταν Νίτωκρις, αυτή στάθηκε πιο συνετή από την προηγούμενη βασίλισσα· άφησε βέβαια και μνημεία που θα τα περιγράψω, κυρίως όμως, βλέποντας τους Μήδους να αποχτούν όλο και μεγαλύτερη δύναμη και να μη θέλουν να ησυχάσουν αλλά να έχουν κυριεύσει κι άλλες πόλεις κι ανάμεσά τους και τη Νίνο, πήρε όσο μπορούσε πιο πολλά μέτρα για να φυλάξει τη χώρα της.